lees meer
De mogelijkheden in de zorg worden steeds groter. Nieuwe technologie en betere behandelingen dragen bij aan een beter en langer leven. Innovatieve geneesmiddelen richten zich steeds vaker op een specifieke aandoening of kleine groep patiënten. Het is dan vervolgens van belang om ervoor te zorgen dat nieuwe geneesmiddelen de patiënt bereiken. De toegang tot geneesmiddelen is afhankelijk van de beschikbaarheid, procedures en betaalbaarheid.
De toegang tot geneesmiddelen is allereerst afhankelijk van de toelating van geneesmiddelen tot de markt en tot de zorgverzekering. Patiënten hebben toegang tot een nieuw geneesmiddel als dit door het Europees Medicijn Agentschap (EMA) tot de markt wordt toegelaten. Vervolgens is het aan de minister van VWS en aan zorgverzekeraars om geneesmiddelen ook tot het pakket van de zorgverzekering toe te laten. Vanaf dat moment kunnen artsen deze geneesmiddelen ook daadwerkelijk voorschrijven.
De totale uitgaven aan geneesmiddelen bedroegen in 2020 €6,2 miljard, exclusief apothekersvergoeding. Dat is 8,3% van het totale zorgbudget. Ten opzichte van andere landen in Europa geeft de Nederlander weinig uit aan geneesmiddelen. Alleen inwoners van Luxemburg, Ierland en Denemarken geven minder uit. Uitgaven aan geneesmiddelen vormen een investering in zorg en gezondheid en daarmee in de economie. We besparen zorgkosten en dragen bij aan de gezondheid van Nederlanders, zodat ze actief kunnen participeren in de samenleving.
Bron: European Medicines Agency (EMA), 2021
In de afgelopen 23 jaar is het aantal geneesmiddelen dat voor de Europese markt is goedgekeurd toegenomen. In 2020 keurde het Europees Medicijn Agentschap (EMA) 97 nieuwe medicijnen goed. In 39 van deze gevallen gaat het om een innovatief geneesmiddel met een nieuwe actieve werkzame stof.
De EMA beoordeelt nieuwe geneesmiddelen op werkzaamheid en veiligheid. Sinds 2019 is de EMA gehuisvest in Amsterdam. De komst van de EMA is positief nieuws voor Nederland, en maakt het aantrekkelijk voor bedrijven om zich in Nederland te vestigen. De EMA werkt zo als een magneet voor innovatie in Nederland.
Er komen steeds meer medicijnen voor de circa zevenduizend zeldzame ziektes. Die medicijnen worden ook wel weesgeneesmiddelen genoemd. Men spreekt van een zeldzame ziekte als minder dan één op de tweeduizend mensen de ziekte heeft. In de laatste twintig jaar heeft de EMA 191 weesgeneesmiddelen goedgekeurd, voor ruim honderd zeldzame ziektes. Het aantal klinische studies naar zeldzame ziektes is tussen 2006 en 2016 toegenomen met 88%. Dit resulteert in steeds meer weesgeneesmiddelen voor de patiënt.
Met deze cijfers loopt Europa wereldwijd voorop met klinisch onderzoek naar weesgeneesmiddelen. Onderzoek in deze categorie kent uitdagingen. Het gaat om kleine patiëntgroepen, waardoor het moeilijker is een representatief onderzoek uit te voeren. Bovendien zijn de investeringen relatief hoog. Toch blijft dit onderzoek hard nodig. De Europese Unie stelde in 1999 een speciale regeling op, om de ontwikkeling van weesgeneesmiddelen te stimuleren. Dat beleid werpt vruchten af.
Bron: EMA, Orphan Medicines Figures, 2021
Voordat een geneesmiddel verkocht mag worden, moet een geneesmiddelenbedrijf zijn nieuwe geneesmiddel laten registreren. Dit kan op Europees niveau via het Europees Medicijn Agentschap (EMA). In de VS gaat dit via de Food and Drug Administration (FDA). Zij beoordelen het nieuwe geneesmiddel op werkzaamheid en veiligheid.
Gemiddeld duurt de beoordeling van nieuwe geneesmiddelen tegen kanker in Europa 378 dagen. In de VS worden nieuwe geneesmiddelen tegen kanker sneller beoordeeld, gemiddeld in 181 dagen.
Bron: C. Uyl-de Groot, R. Heine, M. Krol & J. Verweij, Unequal access to Newly Registered Cancer Drugs Leads to Potential Loss of Life-Years in Europe, 2020
Bron: C. Uyl-de Groot, R. Heine, M. Krol & J. Verweij, Unequal access to Newly Registered Cancer Drugs Leads to Potential Loss of Life-Years in Europe, 2020
Als het geneesmiddel bij de EMA of het CBG is geregistreerd, wordt het nog niet automatisch vergoed door de zorgverzekeraars. Geneesmiddelen moeten eerst nog worden toegelaten tot de zorgverzekering. Daar gaat de minister van VWS over, of zorgverzekeraars. Geneesmiddelen worden getoetst of ze voldoen aan de stand van wetenschap en praktijk. Zaak is dat geneesmiddelen vervolgens een plek krijgen in de behandelrichtlijnen van artsen. Fabrikanten onderhandelen ondertussen met de minister, zorgverzekeraars of ziekenhuizen over de prijs van het geneesmiddel, maar ook over bijvoorbeeld gepast gebruik en de inzet van middelen in gespecialiseerde centra.
Na EMA-registratie duurt het in Nederland gemiddeld 128 dagen voordat een nieuw geneesmiddel tegen kanker beschikbaar is voor de patiënt. Daarmee staan we op de negende plaats in Europa.
Bron: BSHealth, 2019: Toegankelijkheid van innovatieve geneesmiddelen
Als er een nieuw geneesmiddel is dat in ziekenhuizen voorgeschreven wordt, krijgen Nederlandse patiënten dit automatisch vergoed vanuit hun basisverzekering. Dit betekent nog niet dat alle patiënten het medicijn meteen krijgen. Wanneer een geneesmiddel de samenleving in totaal meer kost dan € 40 miljoen per jaar, wordt het in de zogeheten sluis geplaatst. Dit gebeurt ook als het medicijn meer kost dan € 50.000 euro per patiënt en in totaal € 10 miljoen per jaar. Zo lang een middel in de sluis zit, wat gemiddeld 345 dagen duurt, is het niet beschikbaar voor de patiënt. De sluis resulteert vaak in een financieel arrangement tussen de overheid en een
geneesmiddelenbedrijf.
Daarnaast schrijven artsen een geneesmiddel vaak pas voor, als het een aparte financiering heeft die een add-on heet. Zelfs bij geneesmiddelen die niet in de sluis worden geplaatst, duurt het gemiddeld 149 dagen voordat artsen het nieuwe geneesmiddel gaan voorschrijven. Het is voor de patiënt zeer belangrijk om deze periodes te verkorten. Daarvoor is overleg tussen alle betrokken partijen nodig.
Geneesmiddelen die via de openbare apotheek bij de patiënt komen, worden niet automatisch vergoed vanuit de basisverzekering. Een geneesmiddelenbedrijf moet een vergoeding aanvragen via het Geneesmiddelen Vergoeding Systeem (GVS). Deze aanvraag wordt gedaan bij de minister van Medische Zorg, die advies vraagt aan het Zorginstituut. Op basis van dit advies worden deze middelen in een cluster geplaatst met een vergoedingslimiet (lijst 1a) of op een aparte lijst gezet zonder limiet (1b). Deze procedures duren gemiddeld 365 dagen (1a) en 325 dagen (1b).
Bij kostbare geneesmiddelen onderhandelt de minister soms nog met het geneesmiddelenbedrijf over een financieel arrangement. Net als bij de sluis gebeurt dit als het in totaal meer dan € 40 miljoen per jaar kost óf meer dan € 50.000 per patiënt en meer dan € 10 miljoen in totaal. Dit duurt gemiddeld 237 dagen. Ook hier is goed overleg nodig om de patiënt sneller te kunnen helpen.
Bron: BSHealth, 2019: Toegankelijkheid van innovatieve geneesmiddelen
Bron: Begroting VWS 2021; SFK, Data en Feiten, 2020; GIPdata, 2020; Axon Healthcare, 2020
De zorguitgaven die meetellen voor het Budgettair Kader Zorg bestaan uit de Zorgverzekeringswet, de Wet langdurige zorg en overige uitgaven. Kosten voor geneesmiddelen vallen onder de Zorgverzekeringswet. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen geneesmiddelen die binnen en buiten ziekenhuizen worden verstrekt. De geneesmiddelen die binnen ziekenhuizen worden verstrekt zijn intramurale geneesmiddelen. Deze groep valt in de categorie Medisch Specialistische zorg. De geneesmiddelen die buiten ziekenhuizen worden verstrekt zijn extramuraal. Deze groep valt in de categorie farmaceutische zorg. De uitgaven aan intramurale en extramurale geneesmiddelen in 2019 bedroegen € 6,2 miljard.
De uitgaven in dit overzicht zijn gebaseerd op de lijstprijzen van geneesmiddelen. In de praktijk vallen de kosten van specialistische geneesmiddelen lager uit. Dit komt omdat verzekeraars, ziekenhuizen, apotheken en soms de overheid namelijk zelf onderhandelen met de fabrikant over de prijs van een geneesmiddel. De uitkomst van deze onderhandelingen is slechts ten dele openbaar.
Bron: CBS, Nederland langs de Europese meetlat, 2019
We geven in Nederland weinig geld uit aan geneesmiddelen, ten opzichte van andere landen met een hoog inkomen. Ten opzichte van het Bruto Binnenlands Product (BBP) zijn de uitgaven aan genees- en hulpmiddelen in Nederland slechts 1,24%. Het gemiddelde in de Europese Unie is 1,81%.
In Nederland betalen we voor de totale gezondheidszorg ongeveer echter evenveel als andere landen met een hoog inkomen. Dat komt doordat Nederland relatief veel geld uitgeeft aan ziekenhuiszorg en langdurige zorg.
De afgelopen tien jaar stegen de totale overheidsuitgaven aan zorg van € 56 naar € 74,7 miljard. De uitgaven voor medicijnen namen toe tot € 6,2 miljard, dit is exclusief de apothekersvergoeding. Het aandeel van geneesmiddelen in het zorgbudget daalde in deze periode van 8,9 naar 8,3%.
Bron: Begroting VWS 2021 & Farminform
Bron: Farminform, 2019
De omzet van de totale markt van receptgeneesmiddelen is in de afgelopen tien jaar gestegen. De veranderingen zijn vooral verschuivingen: de omzet van in het ziekenhuis verstrekte geneesmiddelen (intramuraal) is gestegen tot € 3,0 miljard in 2019. Dit betreft € 2,4 miljard aan specialistische geneesmiddelen en € 0,6 miljard voor overige geneesmiddelen. De uitgaven aan door de openbare apotheek verstrekte geneesmiddelen (extramuraal) zijn sinds 2015 gestegen van € 3,1 miljard naar € 3,2 miljard.
De kosten van geneesmiddelen per ziekenhuispatiënt zijn de afgelopen jaren met 5% per jaar gedaald van gemiddeld bijna € 10.000 per patiënt naar ruim € 8.100. Dat de uitgaven aan geneesmiddelen van ziekenhuizen stijgen, komt vooral door een groei van het aantal patiënten. Het aantal patiënten dat ziekenhuisgeneesmiddelen gebruikt, steeg tussen 2015 en 2019 met 14% per jaar. Kanttekening hierbij is dat het de stijging van het aantal gebruikers sterk beïnvloed is door enkele middelen.
Bron: Deloitte, Bron: GIPdatabank, dec 2020
Consumentenprijzen zijn in de afgelopen twintig jaar gestegen. Prijzen van bijvoorbeeld huisvesting en vervoer stegen gemiddeld 2% per jaar. De prijzen van geneesmiddelen stegen in dezelfde twintig jaar jaarlijks 0,5%. De prijsindex van farmaceutische producten in 2019 bedraagt 116. Dit is bijna gelijk aan het niveau van 2007, toen de prijsindex 114 bedroeg.
De totale uitgaven aan medicijnen stegen iets meer dan dit percentage, doordat het totale medicijngebruik toeneemt. En dat komt weer doordat meer Nederlanders medicijnen gebruiken (vooral vanwege de vergrijzing) en het gebruik per persoon groeit.
Bron: CBS, Statline – Consumentenprijzen, 2020
Bron: FarmInform, 2018
Bij het bepalen van de impact van een geneesmiddel op het zorgbudget wordt vaak alleen gekeken naar het moment waarop het geneesmiddel het meeste kost. Maar de uitgaven aan een geneesmiddel zijn nooit stabiel. Doordat andere bedrijven ook geneesmiddelen maken voor dezelfde ziekte, komt er concurrentie op gang. Wijzigingen in de vaststelling van de maximumprijzen die gesteld worden door de Wet Geneesmiddelen Prijzen (WGP) zorgen ook
veranderingen in de uitgaven aan geneesmiddelen.
Wanneer het patent op een geneesmiddel verloopt mogen andere bedrijven het medicijn namaken. Hierdoor neemt de concurrentie verder toe, waardoor prijzen dalen. Daarna is het medicijn voor een fractie van de oorspronkelijke prijs beschikbaar. Patiënten hebben daarna tientallen jaren profijt van de innovatie.
Geneesmiddelen zijn van essentiële waarde voor mensen. Zo is bijvoorbeeld de levensverwachting bij kanker aanzienlijk toegenomen in de afgelopen decennia, en is hiv niet langer een doodvonnis. Maar de geneesmiddelensector voegt ook op allerlei andere manieren waarde toe aan de samenleving. Zo voorkomen medicijnen vaak de noodzaak tot andere zorg, bijvoorbeeld operaties, transplantaties, ziekenhuisopnames.
Bovendien voorkomen geneesmiddelen veel kosten die ontstaan door arbeidsongeschiktheid, bijvoorbeeld bij reuma, of ziekteverzuimkosten als bij griep. Daarnaast zorgt de sector ook voor veel economische waarde: het levert banen op, verschaft werk aan andere sectoren (bijvoorbeeld transport) en draagt bij aan de groei van de Nederlandse economie. De samenleving krijgt zijn investering in de geneesmiddelensector dus ruimschoots terug.
Bron: Facts & Figures Pharming, 2020 & Holistic perspective on the value of medicines McKinsey, 2018
Google+
Uw naam
Uw e-mail adres
Naam ontvanger
E-mail adres ontvanger
Uw bericht
